Merkezi New York’ta bulunan yönetim danışmanlığı şirketi Oliver Wyman tarafından geliştirilen Covid-19 Pandemi Rehberi uygulamasının tasarım lideri, Dr. Uğur Köylüoğlu yeni dalgalara karşı uyarıyor: “Salgın küçük büyük ataklarla devam edecek, ancak bunlar rastgele değil; yönetilebilinir dalgalar. Birlikte yönetelim”.

Merkezi New York’ta bulunan yönetim danışmanlığı şirketi Oliver Wyman tarafından geliştirilen Covid-19 Pandemi Rehberi (Covid-19 Pandemic Navigator),  koronavirüs vakalarının görüldüğü toplam 40 ülkede tespit edilmiş ve tespit edilmemiş vakaların seyrini izliyor. Alınan önlemlerle azalan birey hareketliliğini ve hükümetlerin uyguladığı kısıtlama tedbirlerinin etkilerini ülkeler, eyaletler, şehirler ve ilçeler bazında yansıtan çalışma, yaygın bir aşı veya ilaç bulunana dek ileriye yönelik tahminlerde bulunuyor ve içinde yeni ataklarında olduğu olası senaryoları analiz ediyor. Bu çalışmaları da ekonomi, sağlık politikası, şirket yönetimi konularıyla birleştiriyor ve alınacak kararlara ışık tutuyor.

Covid-19 Pandemi Rehberi uygulamasının tasarım lideri, kariyerini ABD’de sürdürmekte olan Dr. Uğur Köylüoğlu yeni dalgalara karşı uyarıyor: “Salgın küçük büyük ataklarla devam edecek, ancak bunlar rastgele dalgalar değil; yönetilebilinir dalgalar. Birlikte yönetelim”.

Kısa dönem öngörüler ve orta dönem senaryolar vasıtasıyla kurumların Covid-19 salgını sonrası daha sağlıklı planlamalar yapmasını kolaylaştırmak hedefiyle hazırlanan Covid-19 Pandemi Rehberi‘nin tasarım lideri Dr. Uğur Köylüoğlu, herkese yaygın aşı için 2021 ortalarını beklemek gerektiğini ve salgının küçük büyük ataklarla devam edeceğini belirtti.

‘’Mevcut salgın atağının yönetilmesinde, devam eden kontrol tedbirlerinin ilk dalga için başarılı olacağı konusunda hem Türkiye hem de öteki ülkeler için hep iyimserdik. Ancak bu durum ile birlikte, yaz mevsiminde enfekte olan (tespit edilen ve tespit edilemeyen toplamı) ve iyileşen nüfusun oranı, varsa, ‘toplumsal bağışıklık’ için çok sınırlı olacaktır düşüncesindeyiz. 

Tıbbi çözümler, bağışıklık ve mevsimsellikle ilgili pek çok bilinmeyen olsa da, insanlar sonraki salgın ataklarına karşı açık olacak ve bu riski azaltmak ve/veya gelecekteki atakların daha etkin yönetimi için önlemlerin devam etmesi gerekecektir. Her ne kadar umutlu olsak da, ve yanlış çıkmak istesek de, genele yayılmış bir aşının 2021 ortalarından daha erken bir zamanda sağlanacağına şimdilik inanmıyoruz ve diğer tedavilerin zamanlaması ve sonuçları da halen net değil – bu nedenle, en az 12-18 ay boyunca tekrarlayan ve muhtemelen kontrollü olarak yönetilen döngülerin olacağını öngörüyoruz.  Yani pek çok yerel ve ulusal dalga daha gelecek. Salgın küçük büyük ataklarla devam edecek, ancak bunlar rastgele değil. Yönetilebilinir. Birlikte yönetelim’’.

‘’Yeni Normal’’ : Nasıl ve Ne Zaman?

Aşı bulunana dek salgın tehlikesinin devam edeceğini vurgulayan Dr. Uğur Köylüoğlu, mevcut yayılım göz önüne alındığında salgının kendiliğinden sona ermesinin kısa vadede mümkün görünmediğini belirtti. Bu bağlamda Türkiye’nin ‘’Sürü Bağışıklığı’’ için gerekli tahmini nüfus oranının henüz dünya ortalamalarının altında olduğuna dikkat çeken Köylüoğlu; ‘’normalleşme’’ süreci hakkında ise şu değerlendirmelerde bulundu:

‘’Ne zaman ‘’normal hayat’’a dönebileceğimiz sorusunun cevabı “Normal Hayat” tanımınıza bağlı. Önlemlerle, ekonomik aktiviteye ve sosyal hayatımıza tabii ki geri döneceğiz ve Nâzım’ın dediği gibi “Yaşamak şakaya gelmez, büyük bir ciddiyetle yaşayacaksın”. Ancak, hızlı ve geniş kitlelere ulaşan testler, hızlı takip ve disiplinli karantina yöntemleri ile salgının etkisini azaltıp yönetsek bile, aşı bulunana kadar bu bela devam edecektir. Vurgulamak isterim; bunca bilinmeyen içinde aşı ve bağışıklık çok önemli konulardır. Her gün pek çok gelişme var, ama büyük müjde – ki milyarlarcan insanı ilgilendiriyor, yakında gözükmüyor. Bill Gates bu konuyu çok iyi biliyor, çok büyük yatırımlar yaptı, gelişmeleri yakında izliyor ve iyi anlatıyor. Güvenilir haber için, kendisini takip etmenizi tavsiye ederim.

“Yeni Normal” ’in henüz şirketler, düzenleyiciler ve piyasalar tarafından içselleştirilmemiş olduğunu düşünmekteyiz. “Yeni Normal” ‘in etkileri toplumun her yönü için geçerli olmakla birlikte, reel ve finansal ekonominin belirli alanları için maalesef derin ve kalıcı olacaktır’’.

İşe dönüş için şeffaf ve detaylı planlama gerekiyor

Birçok ülkede ve Türkiye’de mevcut salgın atağının giderek kontrol altına alınsa da önümüzdeki dönemde yeni döngülerin oluşma ihtimalinin yüksek olduğuna dikkat çeken Dr. Köylüoğlu, çeşitli fazlardan oluşan detaylı bir  ‘’İşe Dönüş’’ planlaması gerektiğini belirtti: ‘’Yeniden açılım kararlarının alınması süresince iş ve operasyon modelinin önümüzdeki döngüler göz önüne alınarak değerlendirilmesi, şeffaf ve detaylı bir açılım planın ortaya konulması ve çalışanlarla yakın iletişimde kalınması gerekmektedir’’.

‘’Tespit edilemeyen vakaları dedektif gibi araştırıyoruz’’

Uygulama kapsamında hem tespit edilen hem de tespit edilemeyen vakaların seyrini belirlemeye çalıştıklarını aktaran Dr. Köylüoğlu, bu kapsamda önce sebep-sonuç ilişkilerini kurduklarını; ardından öngörüler ve tahminler çıkartmaya başladıklarını belirtti. Nisan ayından bu yana ileriye dönük senaryo analizleri yaptıklarını ve kamuoyu ile paylaştıklarını ekleyen Dr. Köylüoğlu, çalışmada kullanılan datalar hakkında şu bilgileri verdi:

‘’Tespit edilenlerin seyrini belirlemek için, devletlerin paylaştığı halka acık bilgilerden, test uygulamalarının hızından, test sonuçlarının kalitesinden, Google’ın ve Apple’ın mobilite endekslerinden, Oxford Üniversitesi’nin Hükümetin Uyguladığı Kısıtlamaların Sertliği endeksine kadar pek çok yerel ve dünya çapında bilgiyi kullanıyoruz. Daha başka rafine verilerden, kan testlerinden ve akademik çalışmalardan tespit edilemeyenleri – ki bu asemptomatik olanları, yanlış test sonuçlarını, gerçek olamayan raporlamaları da içeriyor- bir dedektif gibi araştırıp belirliyoruz. Mesela, Wuhan’dan kaçan expat’ları izliyoruz, pandemiden çok sert vurulan İtalya, İngiltere ve ABD’de veya diğer ülkelerde yaşa göre olüm oranlarını hesaplarımıza dâhil ediyoruz. Ulkelerin demografilerini gözönüne alıyoruz. Bütün bunların arkasındaki modellemeye bu kısa söyleşi de daha fazla giremeyeceğim. https://pandemicnavigator.oliverwyman.com/ web sitemizde yer alan white paper’da metodoloji hakkında daha detaylı bilgiler yer alıyor. Türkçe webinar sunumumu ve videosunu aşağıda yer alan linklerden inceleyebilirsiniz’’.

‘’Kişilere ve kurumlara tavsiyeleriniz nelerdir?’’ sorumuza ise Uğur Köylüoğlu şöyle cevap verdi:

“Bir savaşta olduğu gibi akıllıca ve disiplinli gözlem, konuşlandırma, karar verme ve uygulama zamanı. Kaçının. Korunun. Virüsün bulaşmasını engelleyin. Bulaşmışsa hızlıca belirleyin, bulaşanı izole edin & karantina altına alın. Çok sıklıkla, çok sayıda, çok kişiyi test edin. Mobil teknolojileri filyasyona dahil edin. Kan testleri ile antikorlu olanları belirleyin.Yönetici iseniz derin ve farklı açılardan düşünün, ilerideki nakit akışını, insan kaynaklarınızı ve değişen müşteri davranışlarını anlamaya çalışın.

Web’de halka açık uygulama

Dr. Uğur Köylüoğlu söz konusu çalışmanın salgın yönetiminde yararlı olabilmesi bağlamında beklentileri ise şöyle ifade etti: ‘’Beyaz gömleğimizle bir laboratuvarda aşı araştırması yapmasak da, elimizden geldiğince yardımcı olmaya çalışıyoruz.  Pandemi Rehberi’nin halka açık versiyonu web sitemizde bulunuyor. Bu versiyonu kullanan pek çok kurum, kamu görevlisi ve halk var. Daha derin ve daha ince kırılımlarını ve daha çok uygulamalara  yönelen çözüm getiren modellerimizi hastaneler, kamu kurumları, hükümetler, bankalar ve birçok sektörden özel şirketler kullanmaktalar’’. COVID-19 salgının sağlık, ekonomi ve yaşam tarzına etkileri göz önünde bulundurulduğunda insanlık açısından ‘’En büyük, en keskin, en hızlı, en karışık ve en çok belirsizliklerle dolu bir olay’’ olduğunu belirten Dr. Köylüoğlu değerlendirmelerine şöyle devam etti:

‘’İleriyi çok sınırlı olarak öngörebiliyoruz. Virüs ve insanlar arasındaki bu savaşta, almamız gerek çok büyük kararlar var ve rasyonel ve optimal karar vermek için güçlü bir düşünce çerçevemiz yok. İnsanlar, şirketler, devletler hazırlıksız yakalandılar; bilmediklerimiz bildiklerimizden çok daha fazla olduğu bu ortamda kaybolan hala çok. Yönümüzü belirlemek için bir analiz ve yorumlama aracı da maalesef yok. Böyle bir ortamda, risk modellemesi,  tahmin çıkartma ve senaryo çalışmaları yapma üzerine geçmiş tecrübelerimizi de kullanarak, çok disiplinli bir takımla ki pek çok çalışma arkadaşımın katkıları olmuştur, hastaneleri, hükûmetleri, halkı ve şirket müşterilerimizi bilgilendirerek yardımcı olmak amacıyla Pandemi Rehberi’ni geliştirdik ve geliştirmeye devam ediyoruz.

Pandemi Rehberi’nin ana modelini donanmanın bayrak açmış amiral gemisi olarak düşünebilirsiniz.  Arkasında ise ofise dönüşten tutun, yeniden strateji, plan ve bütçe geliştirmeye kadar, nakit akışı modellerinden, arz/talep ve ekonomiyi ve sektörleri inceleyen modellere dek pek çok çerçeve, düşünsel yaklaşım ve şartlı model olan bir amiral gemisi’’.